Yunus Social Business’in “Sosyal Tedarik El Kitabı” Türkçe dilde yayında! Çalışmanın Türkçeleştirilmesi sürecini üstlenen Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı (TSGA), böylece sosyal tedarik alanında Türkçe literatürün gelişmesine yönelik önemli bir adım attı.
Çalışma, sosyal girişimlerden satın almayı önceliklendirme politikalarıyla ilgilenen ya da ilgilenebilecek özel sektör kuruluşlarına bu alandaki bilgi ve birikimlerini artırma fırsatı sunuyor. Kurumların kısa, orta ve uzun vadeli gündemleri içerisinde bu konunun yer almasına yönelik teşvikte bulunuyor ve şirketleri yönlendirici, “neden” ve “nasıl” sorularının yanıtlarını bulabilecekleri pratik bilgiler sağlıyor.
“Sosyal Tedarik El Kitabı”nın özgün içeriğiyle alana dair rehber niteliğinde bir yaklaşım sunarken, aşağıda detaylıca okuyabileceğiniz yazıyla bu alanı Türkiye’de besleyen diğer çalışmaları da görünür kılmak istedik.
Alana dair bütüncül bir resim çizebilmek adına, önce meseleye dair özet bir perspektif çiziyor, ardından Türkiye’de geçmişten bu yana, bu konuyu gündeme taşıyan, savunan, bir hareket ve akıma dönüşmesine imkan tanıyan platformları tanıyor ve çalışmalarını inceliyoruz.
Sosyal Girişimciliğin Tedarik Zincirinde Konumlanmasının Önemi
Tedarik zinciri, ürünün üretildiği andan, yaşam döngüsünün sonuna kadar geçen süredeki dolaşımına işaret eden bir kavram. Ürünün üretilirken hammaddesinin temini, ürün ortaya çıktıktan süreçteki el değiştirmeler, katma değerli üretimin bir parçası olması, kullanıcının ürünü tüketmesi hatta ileri ve ya geri dönüşümü gibi birçok aşamayı kapsayabiliyor ve dünyamızın gidişatını iyileştirmek adına tam da bu aşamaların her birisine özenle yaklaşmamız gerekiyor. Bu özen, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nda “Sorumlu Üretim ve Tüketim” Amacı ile somutlaşırken, başta ticaret faaliyetleri olmak üzere özel sektör çalışmalarında ise ürünün alındığı yer, alındığı kişiler, ürünün üretim koşulları, ürünü üreten kişilerin çalışma koşulları, ürünün tüketim noktasına ulaşma biçimi ve bu esnada ortaya çıkan çevresel ayak izleri gibi noktalarda hassas davranmak anlamına geliyor. Tedarik zinciri boyunca tercihlerimizi yenileyecek çözümlere ihtiyacımız her geçen gün giderek artıyor.
Kişilerin ve işletmelerin alışveriş yapmaya ve tedarik zincirini oluşturmaya yönelik kararlarını belli bir özen ve hassasiyet etrafında şekillendirmesi, yaptıkları çalışmalarla sosyal etki doğuran girişimlerin çalışma alanlarıyla kesişen bir konu. Sosyal girişimlerin bu alanda kolaylaştırıcı bir rolde olmaları, kişi ve kurumların da satın alma kararları geliştirirken sosyal girişimlerin ürün portfolyolarından yararlanmaları mümkün.
Bireylere ve kurumlara sunulan ürün yelpazesinin genişliği ve hedef kitleye uygunluğu, bu ürünlerle ilgilenecek tedarikçi ağının inşası, farklı paydaşların katılımı ile sağlıklı pazarlar yaratılması, büyük ölçekli alımlar yapan paydaşların finansal önceliklendirmeleri bu alana kaydırması gibi yöntemler gelecekte alanın büyümesinin sürmesine yardımcı olabilir. Peki bugüne kadar alanı büyüten aktörler kimlerdi ve ne faaliyetler yaptılar?
Türkiye’de son yıllarda sosyal girişimlerden satın almanın önceliklendirilmesini teşvik eden pek çok çalışma yürütüldü ve hala yürütülmeye de devam ediliyor. Yürütülen çalışmalar, ağırlıkla kamunun atabileceği adımlar için veya bireylerin sosyal satın alma davranışına yönelik öneriler sundu, “Sosyal Tedarik El Kitabı” da dahil olmak üzere kimi çalışmalar ise doğrudan özel sektörün bu alanda güçlü bir tavır geliştirmesine odaklandı. Her bir teşvik mekanizması, çalışanlara, gezegene ve topluma olumlu etki bırakacak bireysel ve kurumsal sosyal satın alma yaklaşımlarının kapısını araladı.
Sosyal Tedariği Güçlendiren Yaklaşımların Çalışma Alan ve Şekillerine Göre Dağılımı
Sosyal tedarik alanının gelişmesi için bakış açısı sunan ve gerçekleştirdikleri adımlar ile bunu somutlaştıran pek çok kurumdan söz etmek mümkün. Başlıca örnekler, özel sektör kuruluşları faaliyetleri, destek kuruluşları faaliyetleri, proje ve program faaliyetleri, sosyal girişim faaliyetleri ve uluslararası örgüt faaliyetleri olarak gruplandırılabilir.
Özel sektör faaliyetleri arasında Abdi İbrahim, Anadolu Efes, Borusan Holding, Kale Grubu, Sun Tekstil ve Zorlu Holding gibi önemli aktörlerin çalışmaları öne çıkmakta. Söz konusu çalışmalar ağırlıkla, ileride sosyal tedarik imkanı sunabilecek girişimlerin ortaya çıkış ve büyüme süreçlerini destekleme ölçeğinde ilerliyor.
Abdi İbrahim: Yerel tedarik zinciri destekleri sunan kurum, aynı zamanda Doz Programı ile de bu alanda etkin. Sağlık sektöründe yenilikçi çözümler geliştiren etki odaklı girişimcilerin desteklendiği “sağlıkta sosyal inovasyon programı” erken aşama girişimlere “Tohum Destek Ödülü” sağlarken pazarda doğrulanmış ürün/servisi bulunan, ölçeklenme aşamasındaki girişimlere ise iş birliği geliştirme imkanı sunuyor.
Anadolu Efes: Kuruluşun kurum içi girişimcilik çalışmalarında Girişim Hızlandırma Programı’nı başarıyla tamamlayan projeler, bir sonraki aşama olan Kuluçka Programı’na katılıyor. Ekipler, üç ay içinde projelerinin pilotlarını gerçekleştiriyor ve saha testlerini tamamlayarak piyasaya çıkmaya hazır bir girişim haline geliyor. Öte yandan, Social Impact Award program partneri olan Anadolu Efes, erkan aşama girişimlere yenilikçi iş çözümleri geliştirme ve uygulama konusunda destek sunuyor.
Borusan Holding: Impact Hub İstanbul iş birliği ile beraber Sürdürülebilirlik Programı’nı hayata geçiren kurum toplumsal meselelerde hedef grupları etkileme, harekete geçirme ve çözümlere katkı sağlama potansiyeli yüksek projeleri destekliyor.
Kale Grubu: İbrahim Bodur Sosyal Girişimcilik Ödül Programı’nı gerçekleştiren kurum, sürdürülebilir ve başarılı bir pilot uygulamaya sahip sosyal girişimcileri değerlendirmeye alarak ödüller sunuyor. Öte yandan, gerçekleştirdiği “Hayata Değer” buluşmalarında TSGA iş birliğinde girişimlere fiziksel pazaryeri imkanı sunuyor ve girişimler de burada tezgah açarak ürünlerini ve çalışmalarını tanıtma fırsatı buluyor.
Sun Tekstil: İzQ Girişimcilik ve İnovasyon Merkezi iş birliği ile, kurumun “Hazır giyim değer zincirinin dijital dönüşümü” ihtiyacına yönelik çözüm sunan girişimlerle çalışmalar yürütülüyor. Kuruluş, portföyünde imalat sektörüne yönelik dijital dönüşüm projeleri bulunan, büyük işletmelere çözümler sunmuş girişimlerden, etkin ve Sun Tekstil’de hali hazırda var olan araçlarla da entegre edilebilecek dijital dönüşüm projesi geliştirmelerini talep ediyor.
Zorlu Holding: imece’nin kurucu ortakları arasında yer alan kurum, partneri olduğu imece programlarında çeşitli iş birliklerinin temellerini atıyor. Sosyal girişimlerin yerel ve global ağlar ile faydalanıcılara ve müşterilere erişim imkanlarını büyüten kurum, imece impact programındaki girişimlerin etki ölçümlemesi ve etki raporlaması süreçlerine yönelik de destek sunuyor.
Destek kuruluşu faaliyetleri arasında Anadoludakiler, Building Markets, Good4Trust, I4D ve Yekpare gibi önemli aktörlerin çalışmaları öne çıkmakta. Söz konusu çalışmalar ağırlıkla ürün görünürlüğünü sağlamayı ve oluşturulan pazaryerleri aracılığıyla ürün satışı gerçekleştirmeyi önceliklendiren bir konumda.
Anadoludakiler: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü tarafından çalışmaları yürütülen platform, Anadolu coğrafyasına özgü kültürel değerlerin yeniden keşfedilmesi sürecinde yenilikçi girişimler ve kooperatifleri destekliyor. Bu kapsamda haritalama, haber, kampanya çalışmaları ve çeşitli çağrılar ile bu kuruluşların görünürlüğünü artırıyor.
Building Markets: Mülteci girişimlerin ürünlerini küresel pazarla buluşturan kuruluş, eşleştirme, haritalama ve platform çalışmaları da yürütüyor.
Good4Trust: İşletmelerin, ürünleri doğrudan tüketiciye satışını sağlayan sosyal pazar yeri konumundaki platform, ekolojik ve sosyal açıdan adil olma gayreti içindeki üreticilerin ürün ve hizmetlerini sunma biçimlerini kolaylaştırıyor.
I4D: Yararlanıcıların, yaratıcı endüstrilerin ve kalkınma uygulayıcılarının ilgili meselelerde aktif katılımını sağlama yönünde bilgi paylaşımını önceliklendiren platform, kadın kooperatifi ve kadın girişimlerinin, e-ticaret platformuTurkish Souq’ta yer alması sağlayarak ihracata başlaması teşvik eden çalışmalar da yürütüyor.
Yekpare: Sosyal girişimleri bilgiye, kaynaklara, desteklere, topluluklara ve pazara eriştirmek üzere çalışan bir sosyal girişim birliği olarak, hem kapsayıcı ve onarıcı politikaların savunuculuğunu yapıyor, hem de #SosyalGirişimdenAl kampanyasıyla ürün ve hizmetlerin uygun pazara erişimini gerçekleştiriyor.
Proje ve program faaliyetleri arasında Hayata Destek, Hepsi Burada, Impact Hub İstanbul, imece, Partner up, SEECO, Sosyal Pazar Yeri, Sosyal Zincir ve Trendyol gibi önemli aktörlerin çalışmaları öne çıkmakta. Söz konusu çalışmalar, ağırlıkla odağa alınan bir sosyal mesele ve geliştirilen çözüm metotları üzerinden iş birlikleri temelinde şekilleniyor.
Hayata Destek: Afetlerden etkilenmiş toplulukların temel hak ve ihtiyaçlarına erişimlerini sağlamayı amaçlayan bir insani yardım kuruluşu olarak, aynı zamanda Kooperatif ve Sosyal Girişimlere Yönelik Destek Programı yürütüyor ve bu kapsamda UNHCR iş birliği ile “Sosyal Satın Alma Günü” etkinliği düzenliyor. Sosyal satın alma odağında deneyimleri ve çözüm önerilerini desteklerken, program yararlanıcısı kurumlar ile sosyal ekonomi aktörlerinin eşleşmesini sağlıyor. Böylece etkili ve dönüştürücü bir sosyal satın alma yapılmasını kolaylaştırmayı hedefliyor.
Hepsi Burada: Çevrimiçi pazaryeri konumundaki kuruluş, Şekerbank ve I4D iş birliği ile bünyesinde satış yapan kadın satıcıların ürünlerinin dijitalleştirilmesine destek sağlıyor, bu kapsamda HepsiAds dijital reklam desteği sunuyor ve çeşitli bankacılık ürün ve hizmetleriyle finansa erişim imkânlarını artırıyor.
Impact Hub: Türkiye’de İstanbul ve Ankara’da faaliyetlerini yürüten hareket, ekosistemdeki pek çok kurum ve kuruluşla partnerlikler geliştirerek etkinlik ve programlara imza atıyor. Kurum ve kuruluşların ilgili meseleler etrafında birbiriyle yan yana gelmesi, haber, görünürlük ve kampanya çalışmalarının gerçekleştirilmesi ile çeşitli çağrıların yaygınlaştırması gibi süreçlerde de rol alıyor.
imece: Ekosistemdeki kurum ve kuruluşları iş birliği temelinde bir araya getirerek, oluşturduğu partnerlikler üzerinden girişimlerin sosyal ve çevresel fayda odaklı dönüşüm yolculuklarına destek oluyor. Girişimlerin ürün, servis ve hizmetlerinin gelişim süreçlerine eşlik ediyor, ilgili kampanya ve çağrıların karşılık bulmasına katkı sunuyor. Aynı zamanda gerçekleştirdiği etkinlikler ve oluşturduğu topluluklarla görünürlük çalışmalarına destek veriyor. Ürettiği içeriklerle alana dair bilgi, haber ve deneyim paylaşımını destekliyor.
Partner Up: Özel sektör ile sosyal girişimcileri bir araya getirerek iş birliğini kolaylaştıran bir eşleştirme programı, KUSIF, Vehbi Koç Vakfı, Impact Hub İstanbul, SİİD ve TSGA destekleriyle yürütüldü.
SEECO: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü ve Dünya Bankası tarafından 6 Şubat depremleri bölgesini kapsayan bir şekilde yürütülen proje, sosyal satın almayı destekleme çağrısı ve bu yönde eşleştirme çalışmalarını da kapsıyor. Tekstil, imalat, gıda, sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren firmalar ile sosyal satın alma iş birliği gerçekleştirilmesi, bu kapsamda firmaların talep ettikleri standartlarda üretilecek ürün ve hizmetlere uygun tesislerin proje bütçesinden kurulması, kurulacak tesislerde gerekli makine ve ekipmanın girişimci gruplara sağlanacak hibe desteği ile alınması planlanıyor.
Sosyal Pazar Yeri: İhtiyaç Haritası’nın çevrimiçi pazar yeri platformu, İhtiyaç Haritası’nda destek olunmak istenen ihtiyaçların şehirlerdeki yerel esnaftan karşılanması üzerine kurulu. Yerel örgütlerin ürün ve hizmetlerini satıldığı bu pazar yerinin hayata geçirilmesine Master Card’ın da desteği bulunuyor.
Sosyal Zincir: I4D ve UNDP iş birliği ile gerçekleştirilen proje, 6 Şubat depremlerinin yaşandığı bölgedeki kooperatiflerin ürünlerini yerel ve küresel alıcılarla buluşturan bir pazaryeri. Üreticiler uygun satın alma talepleri ile eşleşirken satın almacı kurumlar ise uygun üreticiler ile eşleşerek ihtiyaç duyduğu ürünlere erişiyor.
Trendyol: Çevrimiçi pazaryeri konumundaki kuruluş, KAGİDER iş birliği ile yürüttüğü “Gelecek Kadınların” projesi kapsamında kadın üreticilerin dijitalleşmesine destek sunuyor. Kadın üreticilere işlerini kurmaları ve büyütmeleri için gerekli eğitim desteği veriliyor.
Sosyal girişim faaliyetleri arasında Etkili Tedarik, Kadınların Elinden, Lokal Makers, NAHIL ve Postane Dükkan gibi önemli aktörlerin çalışmaları öne çıkmakta.
Etkili Tedarik: Sosyal girişimlerin bir manifesto altında örgütlenip güvenilir tedarikçilerini haritalamasına dayalı referans sistemi içeren bu platform, Joon iş birliğiyle hayatına geçirilen bir proje.
Kadınların Elinden: Kadın kooperatifleri ile son kullanıcıyı ve kurumsal şirketleri buluşturan bir pazaryeri olan platform, bu anlamda aracı bir konumda yer alıyor.
Lokal Makers: Yerel tasarımcıların ve sosyal girişimlerin ürünlerini doğrudan son kullanıcılarla buluşturmasına imkan tanıyan platform, kapasite gelişimine de odaklanıyor.
NAHIL: Kadın kooperatiflerin ve bireysel kadın üreticilerin ürünleri için fiziksel ve çevrimiçi pazaryeri sunan platform, aynı zamanda ürünlere tasarım desteği veriyor; müşterilerin taleplerine uygun yeni ürünlerin geliştirilmesi için üreticilerle beraber çalışıyor; üretim süreçlerinin standardizasyonu ve kalitenin artırılması için çalışıyor.
Postane Dükkan: Postane İstanbul, sosyal işletmeler ve kooperatifler tarafından üretilen ürünler için fiziksel bir satış alanı sunarken, aynı zamanda sosyal işletmelerin bilinirliğini artırarak sosyal işletmelerden almayı önceliklendirme; günlük satın alma pratiklerini değiştirme; markalaşma, pazarlama ve ağ oluşturma gibi desteklerle üreticilerin kapasitesini artırma yönünde çalışmalar da gerçekleştiriyor. Postane Dükkan, Yekpare’nin kürasyonuyla sosyal işletmeler ve kooperatiflerden oluşan üretici topluluğuna ev sahipliği yapıyor.
Uluslararası örgüt faaliyetleri açısından ise UNDP’nin çalışmaları öne çıkıyor. Söz konusu çalışmalar, alana dair literatürün oluşmasına yardımcı olan bir pozisyonda.
UNDP: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın, I4D, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü ve Japon Hükümeti iş birliğiyle hazırladığı “Sosyal Kalkınma Açısından Satın Almanın Geleceği” konulu raporu, alana dair bilgi paylaşımını destekliyor.
Sosyal satın almanın bugünkünden daha çok ve daha iyi bir şekilde yapılması, Türkiye’de sosyal girişimcilik ekosisteminde son yıllarda yaşanan filizlenmenin ileri boyutlara taşınması ve sosyal girişimlerin kendi sürdürülebilirliklerinin artırılması anlamına gelecektir. Bu kapsam genişlemesi, hem var olan aktörlerin yeni çalışmalarla alanı büyütmesi, hem de bu alana yeni aktörlerin dahiliyeti ile mümkün olabilir. 2023 yılı itibariyle alanın güncel bir resmini çizen bu derleme, öne çıkan aktörlerin bilgisini sunarken bu aktörlerle kurulabilecek ilişkilere de ışık tutuyor ve alana girmek isteyen yeni aktörler için potansiyel işbirliği alanlarını görünür kılıyor. Şayet kurumunuzun geçmiş ya da güncel çalışmalarının bilgisinin bu derlemeye eklenmesi ya da içeriğe farklı bir katkı sağlama yönünde bir talebiniz bulunuyorsa, lütfen bizimle iletişime geçin:
Sosyal Tedarik Yaklaşımları Hakkında Daha Fazla Bilgi Edinin
Yazımızı, ilginizi çekebilecek kaynak yönlendirmeleri ile sonlandırıyoruz.
- Yunus Social Business “Sosyal Tedarik El Kitabı” Türkçe Versiyonu: https://bit.ly/sosyal-tedarik
- El Kitabının Lansman Etkinliğinin Yayını: https://youtu.be/t5KQH2xlroE
- ILO ve I4D Tarafından Kamuya Hitaben Hazırlanan “Sosyal Satın Alma” Rehberi:
https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/publication/wcms_839945.pdf - UNDP Tarafından Yayına Alınan “Sosyal Kalkınma Açısından Satın Almanın Geleceği” Raporu:
https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/sosyal-kalkinma-acisindan-satin-almanin-gelecegi - imece summit: Türkiye’de Sağlıklı Sosyal Girişimcilik Pazar Alanları Oluşturmak ve Teşvik Etmek Oturumu Video Kaydı https://www.youtube.com/watch?v=eX9-7r4yCYU
- Yekpare Sosyal Girişim Birliği Direktörü Merve Kavas’ın kaleme aldığı “Türkiye’de Sağlıklı Sosyal Girişim Pazar Alanları Oluşturmak” Yazısı:
https://mervekavas.medium.com/t%C3%BCrkiyede-sa%C4%9Fl%C4%B1kl%C4%B1-sosyal-giri%C5%9Fim-pazar-alanlar%C4%B1-olu%C5%9Fturmak-52c40c88cd8f - Yekpare Sosyal Girişim Birliği Tarafından Yayına Alınan “Türkiye’de Sosyal Girişimcilik Alanında Mevcut Destekler Veritabanı”: https://www.yekpare.org/veritaban%C4%B1
- British Council Tarafından Yayına Alınan Türkiye’de Sosyal Girişimlerin Durumu Raporu (2019): https://www.britishcouncil.org.tr/programmes/education/social-enterprise-research
- Ashoka Türkiye & imece Tarafından Yayına Alınan Türkiye Sosyal İnovasyon Ekosistem Haritası (2018):
https://graphcommons.com/graphs/4e15cc30-884d-4f58-a164-1836051dfc50 - Sosyal tedarik çalışmalarına başlamak isteyen özel şirket temsilcileriyle 10 Ocak 2024 Çarşamba günü Impact Hub İstanbul’da yuvarlak masa toplantısında bir araya gelinecek. Toplantıya kayıt için: https://bit.ly/yuvarlak-masa-kayıt
